چرا این سریال ها مدام تکرار می شوند؟
تاریخ انتشار: ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۶۹۹۹۰۱
به رغم تاکید مدیران صداوسیما، بر اهمیت ساخت «سریال های مذهبی فاخر»، نگاهی به کارنامه مجموعه های نمایشی حاکی از آن است که اجرایی کردن این مهم در این سال ها، به سختی ممکن شده است. کافی است فهرست مجموعه های تاریخی مذهبی موفق که در چند دهه اخیر از شبکه های تلویزیونی پخش شده اند را مرور کنیم تا ببینیم که رقم این تولیدات، حتی به سختی به تعداد انگشتان دو دست می رسد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
به گزارش ایران اکونومیست، بی تردید ساخت سریال های مذهبی که در بستر تاریخی شکل می گیرد، دشواری های بسیاری به همراه دارد. از هزینه بالای ساخت یک سریال الف ویژه و نیروی انسانی پرتعداد و آکساسوار گران قیمت صحنه و لوکشین های متعدد گرفته تا تحقیق و نگارشی که لازمه و پشتوانه ساخت یک اثر مذهبی است.
از طرفی کارگردان هایی که بتوانند از پس تولید سریال های تاریخی مذهبی به درستی برآیند و این دغدغه را داشته باشند که گاه چندسال از عمر حرفه ای خود را صرف ساخت یک سریال کنند، به ندرت پیدا می شوند.
در این مسیر همچنین انتخاب بازیگرانی که بتوانند از پس نقش ها به درستی برآیند و در عین حال با پذیرش ایفای نقش در یک سریال تاریخی مذهبی، راکورد گریم های سنگین خود را حفظ کنند و گاه به واسطه ایفای نقش یک چهره تاریخی مذهبی تا مدت ها در پذیرش نقش های دیگر، با ملاحظاتی مواجه شوند، هم بر دشواری ها می افزاید.
بالا بودن حساسیت های نگارش فیلمنامه یک سریال مذهبی و برخورداری از پشتوانه محکم تحقیقی هم نکته ای دیگری است که باعث می شود، نوشتن متن یک سریال تاریخی گاه سال ها به طول بیانجامد.
با احتساب این شرایط، باید حساب سریال های تاریخی مذهبی را از دیگر مجموعه های معمول تلویزیون جدا دانست و اینجاست که به مورد اول باز می گردیم که چرا تعداد مجموعه های موفق تلویزیونی در این ژانر به تعداد انگشت های دو دست هم نمی رسد و چرا این سریال ها هر سال در شبکه ها تکرار می شوند.
البته در مقطعی ـ دهه ۸۰ ـ و در دوران ریاست سیدعزت الله ضرغامی که بر اهمیت تولید مجموعه های نمایشی برای انتقال پیام به مخاطب تاکید داشت، ساخت سریال های تاریخی از رونق بیشتری برخوردار بود. اما در دوره های بعد ـ ریاست محمد سرافراز و سپس عبدالعلی علی عسکری ـ با بهانه اهمیت دادن به دیگر ساختارهای برنامه سازی، تولید مجموعه های تاریخی و البته مذهبی با افت کمی و کیفی مواجه شد و در مقطعی هم به کل به فراموشی سپرده شد.
سید عزت الله ضرغامی و داود میرباقریبا این همه، به نظر می رسد این روزها روند متناوب ساخت سریال «سلمان فارسی» توسط داود میرباقری، با تمام مشکلاتی که این کارگردان و گروهش در ماه های گذشته طی کرد و چند باری هم لب به اعتراض گشود، می تواند نویدبخش به جریان افتادن دوباره چرخه تولید سریال های تاریخی مذهبی باشد؛ هرچند که همین الان هم پروژه هایی مانند حضرت موسی (ع) و سریال حضرت معصومه (س) را داریم که مدت هاست خبرهایی از تولید آنها منتشر می شود اما عملا این پروسه به جریان نمی افتد.
با مقدمه ای که عنوان شد، شاید بتوان دلیل پخش چندین و چندباره سریال هایی نظیر «امام علی (ع)»، «مختارنامه»، «یوسف پیامبر(ع)»، «شب دهم» و .. را در مناسبت های مذهبی توجیه کرد. هرچند که به رغم انتقادها، تکرار مداوم این مجموعه ها هنوز هم از سوی برخی مخاطبان با استقبال مواجه می شود و این دیدگاه را در بخشی از کامنت هایی که در خبرهای بازپخش این سریال ها منتشر می شود، می توان یافت.
در ادامه این گزارش مروری خواهیم داشت بر چند سریال موفق مذهبی تاریخی که در دهه های اخیر از تلویزیون پخش شده اند و هنوز هم تکرار می شوند.
داود میرباقری: «سلمان فارسی»، «مختارنامه» و «امام علی(ع)»
داوود میرباقری که این روزها در حال ساخت سریال «سلمان فارسی» است، بیشک یکی از برجسته ترین کارگردان ها در حوزه ساخت سریال های مذهبی است؛ کارگردانی با کارنامه ساخت سریال های ماندگار «مختارنامه» و «امام علی(ع)».
«مختارنامه» پرتکرارترین سریالی است که تا به حال از تلویزیون پخش شده است. پخش این سریال برای نخستین بار مهر ماه ۱۳۸۹ اتفاق افتاد و حالا هر بار در مناسبت ها، به خصوص محرم و صفر با تدوینهای مختلف و با محوریت موضوعات و شخصیت های مختلف بازپخش می شود.
تصاویری از سریال مختارنامهو اینگونه بود که کارگردان «مختارنامه» وقتی یک سال قبل در ساخت سریال جدیدش ـ سلمان فارسی ـ ظاهرا با مشکل برخورد کرد، همین مساله را بازگو کرد و به روی مدیران تلویزیون آورد. میرباقری با اشاره به هزینه ساخت سریال «مختارنامه» گفته بود: مختار به روایتی ۲۵ تا ۳۰ میلیارد هزینه داشت. دقیقا نمی دانم و تهیه کننده بهتر می داند. شما یک آمار بگیرید که چه تعداد خانواده ها مجموعه مختار را خریداری کرده اند و آرشیو کرده اند. یک بررسی کنید که آیا سه برابر پولش را درآورده یا نه. می خواهم بگویم این کارها را هرچه هزینه کنیم به پشتوانه این مردم و این فرهنگ و این تماشاگر جواب می دهد و دغدغه است، اما فهم آن برای یک عده از مدیران ما مشکل است.
او همچنین بیان کرده بود: دشواری های ساخت پروژه های تاریخی اسلامی به لحاظ، بودجه، امکانات و موضع گیری ها باعث می شود کار از آنچه در ذهن کارگردان قرار دارد فاصله بگیرد.
این کارگردان در ارتباط با سختی های ساخت پروژه های تاریخی مذهبی گفته بود: این سختی ها و زخم ها زمانی اجر و لذت دارد که نتیجه داشته باشد. به نظر می رسد قصور زیادی از این حیث در حال اتفاق افتادن است که بعد از این همه زحمت آن چیزی که فکر می کردی و می خواستی، با آنچه از آب درمی آید، فاصله قابل توجهی دارد.
پس از این صحبت ها بود که پیمان جبلی، رییس صداوسیما دو بار آن هم در فواصل زمانی نسبتا کوتاه در پشت صحنه سریال «سلمان فارسی» حاضر شد و پس از آن، دیگر گله ای از داود میرباقری هم رسانه ای نشد.
بازدید پیمان جبلی از پشت صحنه سلمان فارسیاما از حاشیه های اخیر سریال «سلمان فارسی» هم می توان به صحبت های فریبرز عرب نیا، بازیگر نقش اصلی سریال «مختارنامه» اشاره کرد که گفته است، عوامل ساخت سریال «سلمان فارسی» به کارگردانی داود میرباقری از او برای بازی در این مجموعه دعوت کردند ولی او نپذیرفته چون با معیارها و شرایط و خواستههای فعلیاش هماهنگ نبود و نخواهد بود.
گفته می شود عرب نیا پس از ایفای نقش مختار، تا مدت ها با ملاحظاتی در پذیرش نقش ها در سینما و تلویزیون مواجه شد.
«یوسف پیامبر (ع)» به کارگردانی فرج الله سلحشور
مرحوم سلحشور کارگردانی مجموعههای تلویزیونی تاریخی ـ مذهبی چون ایوب پیامبر، مردان آنجلس و یوسف پیامبر را در کارنامه دارد.
زنده یاد فرج الله سلحشورسریال «یوسف پیامبر(ع)» در کنار مجموعه ای چون «مختارنامه» از پرتکرارترین سریال های تلویزیونی هستند که به واسطه پخش چندین باره از شبکههای مختلف، طی سالهای گذشته حتی دستمایه شوخی در فضای مجازی قرار گرفته اند. با این همه «یوسف پیامبر(ع)» را میتوان یکی از محبوبترین و پربینندهترین سریالهای دهه ۸۰ معرفی کرد که صداوسیما آن را به برخی کشورهای دیگر هم اهدا کرد. این سریال اولین بار در سال ۸۷ از شبکه یک سیما پخش شد و پس از آن، بارها و بارها از شبکههای مختلف به نمایش درآمده است.
جمال شورجه و فرج الله سلحشور در پشت صحنه سریال یوسف پیامبر (ع)زنده یاد سلحشور قبل از ابتلاء به بیماری ای که در نهایت منجر به فوتش شد، قصد ساخت سریال «موسی (ع)» را هم داشت. پروژه ای که در نهایت با مرگ کارگردان، به جمال شورجه سپرده شد. اما متاسفانه جمال شورجه که در سریال یوسف پیامبر (ع) هم سلحشور را همراهی کرده بود، به بیماری مبتلا شد و نتوانست سریال موسی (ع) را کلید بزند. با این دو اتفاق، از ابراهیم حاتمی کیا به عنوان کارگردان جدید این سریال تاریخی مذهبی نام برده شد که او هم در همان بدو امر با مشکلاتی درخصوص اعتراض و شکایت خانواده زنده یاد سلحشور از فیلمنامه مواجه شد.
«شب دهم» و «میوه ممنوعه» به کارگردانی حسن فتحی
حسن فتحی، کارگردان سریال توقیف شده «جیران» و مجموعه «شهرزاد» در شبکه نمایش خانگی، زمانی از کارگردان های موفق تلویزیون به حساب می آمد که صداوسیما در حقیقت در این سال ها او را از دست داد.
فتحی ساخت آثار مذهبی پرمخاطبی نظیر «شب دهم» و «میوه ممنوعه» را در کارنامه دارد که اتفاقا «شب دهم» او در زمره پرتکرارهای تلویزیون قرار می گیرد.
سیدعزت الله ضرغامی، وزیر حال حاضر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در ماه های گذشته با یادی از مجموعه های موفق نمایشی در دهه های گذشته و زمانی که ریاست رسانه ملی را عهده دار بود، گفته است: سریال ماندگار «میوه ممنوعه» پس از انتشار با جذب مخاطب ۸۵ درصدی در زمرهی برترینهای آثار نمایشی سیما قرار گرفت.
تصاویری از سریال مدار صفر درجه حسن فتحیفتحی سریال پرمخاطب «شب دهم» را دو دهه قبل برای پخش در ایام محرم ساخت که با بازخورد مثبتی رو به رو شد. به گفته او پخش سریال «شب دهم» در ایام محرم، پیشنهاد محمدرضا جعفریجلوه (مدیر وقت شبکه اول) بود. گویا جعفری جلوه معتقد بوده این سریال در ایامی که عید نوروز و محرم با هم تقارن دارند، مخاطب بسیاری را جذب خود میکند و همین اتفاق هم افتاد.
حسن فتحی با یادآوری خاطرات ساخت این مجموعه، بیان کرده است: در آن زمان بودجه «شب دهم» به حدی پایین بود که تردید داشتیم میتوان کاری خوب ساخت یا نه! به آقای بشکوفه (تهیهکننده شب دهم) گفتم، من به خاطر عشق به امام حسین (ع) این فیلنامه را نوشتم و به همین خاطر نیز جلو می رویم. هر جا هم کمبود داشتیم با همکاری و قناعت مشکلات را حل می کنیم.
«ولایت عشق» و «تنهاترین سردار» به کارگردانی مهدی فخیم زاده
شاید باورتان نشود اما مهدی فخیم زاده، کارگردانی که ساخت دو مجموعه تلویزیونی «ولایت عشق» و «تنهاترین سردار» را در کارنامه هنری خود دارد، دیگر به ساخت مجموعه های مذهبی تاریخی نمی اندیشد!
علت چیست؟؛ فخیم زاده در این خصوص به دشوار بودن ساخت برنامه های مذهبی و فضای محدود تولید آثار دینی اشاره کرده است.
او درباره روند شکل گیری دو سریال «ولایت عشق» و «تنهاترین سردار»، یادآور شده است: آن زمان بنده از طرف آقای حیدریان که رئیس سیما فیلم بودند، مامور ساخت «تنهاترین سردار» شدم. قرار شد که همه چیز تعطیل شود و برای ساخت این سریال کمک کنند؛ چون اولین سریال سیمافیلم درباره شخصیتی مذهبی بود و سریال «امام علی»(ع) در خود شبکه تولید شده بود. من گفتم استعداد این کار را ندارم و آقای حیدریان اصرار به ساخت آن داشتند. تنها شانس من این بود که منبع این کار یک کتاب بود و آن «صلح امام حسن(ع)» نوشته آل یاسین بود که رهبر معظم انقلاب ترجمه کرده بودند.
مهدی فخیم زاده در اتاق گریم سریال مختارنامههمچنین این کارگردان در ارتباط با مجموعه تلویزیونی «ولایت عشق» هم اظهار کرده است: بعد از اتمام کار اول که میخواستم سر کار خودم برگردم یک کتابی به من دادند درباره زندگی امام رضا(ع) تا بخوانم و گفتند که بر مبنای تجربیات قبلیام سریال «ولایت عشق» را بسازم. این سریال دو سال و نیم طول کشید و صدا روی صحنه بود و اولین بار بود که معصوم را به شکلی نمایش دادیم و این دفعه کتاب های زیادی خواندم که روایت های متفاوتی از زندگی امام داشتند.
فخیمزاده با اشاره به این که بعد از ساخت دو اثر تاریخی ـ دینی پیشنهادهای مشابهی به او برای کارگردانی شد که نپذیرفت، درباره علت این مساله تصریح کرد: بعد از ساخت «ولایت عشق» به من پیشنهادات زیادی شد اما من دیگر به سراغ این کار نرفتم و دو دلیل اساسی دارد که یکی این است که روایتهای تاریخی و دینی مختلف است و اظهارنظرهای مختلفی توسط آدمها انجام شود و خیلی خودمانی بگویم که این کار مبصر زیاد دارد که صاحب نفوذ هم هستند. حالا در زمینه تاریخی آدم سعی میکند چیزی خلاف را نیاورد اما درباره شریعت و اعتقادات سخت است.
«صاحبدلان» به کارگردانی محمدحسین لطیفی
محمدحسین لطیفی از کارگردان هایی است که در زمینه ساخت سریال های مذهبی فعالیت داشته است و به عقیده او می توان سریال «صاحبدلان» را در زمرهی نخستین گامهای پرداختن به مضامین دینی دانست.
او ساخت سریالی چون «صاحبدلان» را یکی از آرزوهایش برشمرده که محقق شده و یادآور شده است، فیلمنامه این سریال در آن دوره به راحتی تصویب نشده بود، بلکه دورهها و بحث و گفتگوهای بسیاری را گذرانده بود.
لطیفی در ارتباط با دلایل پذیرش ساخت سریال صاحبدلان گفته بود: همان طور که بیننده برای تماشای سریالی باید از آن لذت ببرد، من هم از ساختن یک سریال باید لذت ببرم و نمیتوانم از کاری لذت ببرم مگر آن که تجربهی جدیدی کسب کنم. در ساختن یک فیلم یا سریال علاوه بر این که باید کار را دوست داشته باشم، همان طور که صاحبدلان را دوست داشتم، نوع و شیوهی روایت یک قصه هم برایم مهم است.
صحنه ای از سریال نردبام آسمان به کارگردانی محمدحسین لطیفی
منبع: خبرگزاری ایسنا برچسب ها: ساخت سریالهای مذهبی ، سریال های پرتکرار تلویزیون
منبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: ساخت سریال های مذهبی ساخت سریال های مذهبی سریال های تاریخی تاریخی مذهبی تنهاترین سردار داود میرباقری کارگردان ها یوسف پیامبر سلمان فارسی فخیم زاده ولایت عشق مجموعه ها امام علی حسن فتحی یک سریال شبکه ها شب دهم سال ها پخش شد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۶۹۹۹۰۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ویژگیهای ژئوپلیتیکی کشورهای شیخنشین؛ از اختلافات پیچیده سرزمینی تا همگرایی در ساختارهای اجتماعی ـ تاریخی
به گزارش خبرآنلاین «ژئوپلیتیک خلیج فارس» عنوان اولین نشست انتشارات روزنامه اطلاعات است که به مناسبت گرامیداشت روز ملی خلیج فارس در تاریخ ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۳ در ساختمان موسسه اطلاعات، با سخنرانی دکتر مسجدجامعی و دکتر محمدجواد ظریف برگزار شد. متنی که ملاحظه میفرمایید خلاصه سخنان دکتر مسجدجامعی در این نشست است.
مسجد جامعی در این نشست گفت:
نکته نخست درباره ویژگیهای مطالعات ژئوپلیتیکی است که متفاوت است با نوع پژوهشهای سیاسی و اجتماعی و بینالمللی. با اختصار کامل، هنگامی که یک موضوع با توجه به کلّیت آن و با توجه به تمامی عواملی که در شکل دادن آن موثر بوده و هست، بررسی شود و به هر یک سهمی متناسب با نقشی که داشتهاند داده شود، چنین مطالعهای ژئوپلیتیکی است. با توجه به این نکات میتوان منطق رفتاری و کیفیت سیاستگزاریهای مثلاً کشور مورد بحث را، بازشناخت. اعم از سیاست داخلی و یا سیاست خارجی که البته این دو عموماً با یکدیگر مرتبط هستند. با چنین دیدگاهی به بررسی ژئوپلیتیکی کشورهای یادشده، پرداخته میشود.
با توجه به گستردگی موضوع و کمی وقت، نکاتی را به عنوان مقدمه عرض میکنم.
۱- این شش کشور و علیرغم اختلافهایشان یک مجموعه هستند. هم خود چنین خصوصیتی دارند و هم دیگران کم و بیش بدانها چنین مینگرند، یعنی آنها را یک مجموعه میبینند و این نکته مهمی است، چراکه تنظیم سیاست دیگران، عمیقاً تحت تأثیر نگاه آنها است و نه چندان واقعیتها.
عموم این کشورها با یکدیگر اختلافات پیچیده سرزمینی دارند و در موارد متعددی سیاستهای یکدیگر را نمیپسندند؛ امّا ساختارهای اجتماعی و تاریخی آنان، اخلاق و روحیات و فرهنگ آنان، سابقه حضور و نفوذ انگلستان و نه هیچ قدرت استعماری دیگر، حضور نیرومند امریکا در حال حاضر، ثروت نفتی و تجربه کم و بیش مشترکشان با تاریخ جدید، چنین همگراییای را موجب شده است.
علیرغم تحریم شدید و همه جانبه قطر از جانب عربستان و امارات و بحرین، امّا عملاً این تجربه ناموفق بود. منافع و مصالح مشترک آنها از اختلاف سلیقهشان در زمینههای مختلف، به مراتب بیشتر بوده و هست، و لذا تحریم موفق نبود و نمیتوانست باشد. این عدم توفیق به دلیل پیوستگی و ارتباطهای درونی آنها است که سیاست و اراده سیاسی را بدان راهی نیست و یا لااقل راه چندانی نیست.
درست به همین علت است که تلاش عراق و یمن در مقاطعی از عمر تشکیل شورای همکاری خلیج فارس جهت پیوستن بدانها موفق نبود و نمیتوانست باشد. چنانکه گفتیم این کشورها و علیرغم تنوعشان، یک مجموعه هستند. و لذا ذاتاً متفاوت هستند با مواردی که نزدیکی و یا اتحاد کشورها براساس تصمیمی سیاسی است که اعراب را در این مورد سابقهای طولانی است. از وحدت سوریه و مصر در ۱۹۵۸گرفته تا وحدت عراق و اردن و سودان و مصر تا تلاشهای فراوان دیگری که برای نیم قرن ادامه یافت.
۲- ثروتی کلان و در مدتی کوتاه، که همان پترودلار باشد، به عموم این کشورها تزریق شد. اینان به برکت همان ساختار نیرومند قبیلهای و اخلاق و فرهنگ خاص آن و نیز عوامل متعدد دیگر، توانستند دوران گذار از فقر به ثروت را، به خوبی طی کنند. این دوران انتقال، دوران خطرناک و پرچالشی است و سقوط نظامهای حاکم متعددی را موجب شده است. از لیبی قذافی گرفته تا عراق بعثیها. حتی میتوان گفت این دوران به تحکیم بیشتر نظامهای حاکم منجر شده است که البته آن را دلائل فراوانی است. یکی از مهمترینها، هماهنگی و کیفیت تعامل سیاستهای حاکمیتی با ساختار قبیلهای موجود بود. آنها به جنگ؛ این ساختارها نرفتند و شعارهای چپگرایانه ندادند و صاحبانش را به عقبمانده و بدوی و مرتجع بودن، متّهم نساختند. آنها را پذیرفتند و با آنان به معنای واقعی تعامل کردند؛ اگرچه داستان در مورد عربستان تا حدودی متفاوت است.
۳- هیچ تغییر رادیکالی که منجر به تغییر حاکمیت شود، نمیتواند به تنهایی در تک تک این کشورها اتفاق افتد. گویی در اینجا قانون «همه یا هیچ» صادق است. تا آیندهای غیر قابل پیشبینی این نکته صحیح است. مجموعه بودن آنها و وابستگیهای متقابلشان، مهمترین عامل بازدارنده است. این وابستگی در حال حاضر به وابستگیهای رژیم حاکم مربوط میشود و نیز سیاستهای حاکمیتی. از اقتصادی و تجاری گرفته تا سیاسی و بینالمللی و منطقهای و امنیتی.
در ماههای نخست و بلکه سالهای نخست انقلابهای عربی و بهار عربی، بحرین به شدت متشنج شد. در همان ماههای نخستین گزارشهای متعدّد و نسبتاً مفصلی برای وزیر محترم خارجه وقت، جناب آقای دکتر صالحی و البته بزرگان دیگر، نوشتم و اینکه اسقاط نظام در بحرین به دلائلی که به تفصیل بیان شده بود، ممکن نیست. چنانکه گفته شد این سخن در مورد عموم آنها و تا آیندهای دور صحیح است. آنها به معنای دقیق کلمه پیوستگی سرنوشتی داشته و دارند. ممکن است این سخن را برخی نپذیرند، امّا در مجموع وضعیت موجود به مراتب بیشتر به نفع و مصلحت ما است تا جانشینان احتمالی دیگر. که البته این بحث مفصلی میطلبد.
و بالاخره اینکه اعتقادات دینی و فقه موجود در عموم این کشورها عمیقاً حنبلی مسلک و اهل حدیثی گرایش است، اگرچه بسیاری از آنان حنبلی نیستند. براساس این اعتقادات و این فقه هرگونه اعتراض عملی علیه حاکم حتی اگر فاسق و ظالم باشد، نامشروع است.
۴- ساختار اجتماعی، نوع تجربه آنان با تاریخ جدید، واقعیتهای دینی و فرهنگی، کمی جمعیت، به جز عربستان، عدم وجود ساختارهای تاریخی و یا ساختارهای مدرن و جدیدی که بتواند خواستههای مردمی را جهت دهد و متمرکز سازد و البته عوامل دیگر، موجب شده که تحولات و در زمینههای مختلف، از بالا به پایین آید و نه آنکه از پایین به بالا رود. در عموم کشورها و حتی در کشورهای جهان سوم، این مطالبات مردمی است که حاکمیت را مجبور به تغییر و تحول میکند و در اینجا داستان متفاوت است. البته این هست که حاکمیت عموماً به زودی و بعضاً به خوبی این مطالبات را تشخیص میدهد و اقدام میکند. نمونه خوب آن تحولات فراوانی است که در طی سالهای اخیر در عربستان رخ داده و میدهد؛ در جهت هماهنگ شدن سیاستهایش با مطالبات نهفته مردمی.
۵- اینان بخشی از جهان عرب هستند و خواهند بود. کشوری چون کویت پس از اشغالش توسط عراق و به دلیل اینکه بخش مهمی از رژیمهای عربی و اکثریت اعراب در کنار صدام ایستادند، کوشید سیاستی انقباضی اتخاذ کند تا آنجا که بعضاً میگفتند ما کویتی هستیم و نه عرب. امّا این جریان نتوانست و نمیتوانست ادامه یابد. این سخن در مورد سلطنتنشین عمان هم صحیح بود. پس از امضای کمپ دیوید توسط سادات و بگین همه کشورهای عربی با مصر قطع رابطه کردند به جز عمان، این موضع به انزوای این کشور انجامید و آنان نیز سیاستی انقباضی در پیش گرفتند، امّا این سیاست چندان ادامه نیافت.
خصوصاً که در حال حاضر کم و بیش به گرانیگاه اعراب تبدیل شدهاند. این گرانیگاه در زمان ناصر مطلقاً در قاهره بود و در زمان مبارک به گونهای نسبی چنین بود. امّا پس از بهار عربی و تحولات در مصر و در خلأ کسانی چون صدام و قذافی و حافظ اسد و حتی سودان عمر البشیر، این مرکزیت به این مجموعه منتقل شده است.
نکته این است که این مرکزیت، صرفاً سیاسی نیست؛ در حال حاضر فرهنگی و فکری و ادبی و رسانهای و دینی هم هست. اینان هم از آنچه در مجموعه عربی اتفاق میافتد متأثرند و هم در آن موثرند. در حال حاضر میزان تاثیرگذاریشان بیش از گذشته است و احتمالاً این جریان ادامه یابد، به ویژه در مورد مسائل مربوط به اندیشه و مدلهای توسعهای و نیز اینکه این اندیشه و مدل چگونه میباید با هویت و دین و سنتها و آداب و رسوم موجود، کنار آید.
۶- واقعیت این است که درک آنان از جهان و منطقه و خودشان در دههها و بلکه سالهای اخیر به شدت تحوّل یافته است و این تحولات به احتمال فراوان به مراتب بیش از سایر همسایگان ما است. اینکه چرا و چگونه چنین شده و ویژگیهای فکری کنونی آنها چیست، بحث مستقلی است. در اینجا هدف تذکر بدین نکته بود و اینکه اینان دیگر همچون گذشته نیستند و متناسب با آن، تصور و تلقی ما از آنان میباید به روز شود. طبقه تحصیلکرده آنها را در این میان، نقش بزرگی است. مضافاً که همین درک تحول یافته و متفاوت شده است که برنامهها و سیاستهای آنان را شکل میدهد و به پیش میبرد.
۷- و به عنوان آخرین نکته، آنان را نسبت به ایران درک نسبتاً مشترکی است، اگرچه ممکن است به دلائلی سیاستشان در قبال ما تفاوتهایی داشته باشد، که دارد. این تفاوت به دلیل تفاوت درک نیست، به دلیل ضرورتها و منافع و مصالح و احتمالاً مأموریتهایی است که بدانها محوّل شده است. از این گذشته آنان با مجاملات و تعارفات دیپلماتیک به خوبی آشنا هستند و پیوسته از آن استفاده میکنند.
این درک را سه لایه مختلف است. لایه اول به تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران بازمیگردد. از ایران قبل از اسلام گرفته تا ایران بعد از اسلام. لایه دوم به ایران به عنوان یک واحد سیاسی و کشور همسایه بازمیگردد، که البته این لایه عمیقاً متأثر است از لایه نخست. از این دیدگاه ایران بیش از آنکه یک کشور باشد، یک امپراطوری است و در صدد نیل بدان است. لایه سوم به نظام و حاکمیت موجود بازمیگردد که عناصر مختلفی را در درون خود دارد. این بحثی طولانی است که به دلیل ضیق وقت از آن درمیگذریم.
>>>متن کامل را در لینک زیر بخوانید:
ژئوپلیتیک خلیج فارس؛ شیخنشینها و عربستان311311
برای دسترسی سریع به تازهترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1904244